نظام حکمرانی آلودگی هوا: کاربرد تحلیل شبکۀ سازمانی در اجرای قانون هوای پاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، ترویج و آموزش کشاورزی پایدار، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

2 دانش‌آموخته دکتری، علوم و مهندسی آبخیز، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

آلودگی هوا یکی از چالش‌های مهم محیط زیستی است که همواره رو به افزایش بوده است. آگاهی عمومی و نگرانی دربارۀ تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت انسان و اکوسیستم‌ها افزایش یافته است. منشأ آلودگی هوا ممکن است منابع طبیعی یا فعالیت‌های انسانی باشد. آلودگی هوا تأثیرات جدی بر سلامت انسان‌ دارد، از جمله بیماری‌های تنفسی و قلبی- عروقی و به محیط زیست نیز آسیب می‌رساند. این پژوهش بر حکمرانی آلودگی هوا و تحلیل شبکۀ سازمانی در اجرای قوانین هوای پاک تمرکز دارد. نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با قانون هوای پاک شناسایی و روابط بین آنها با استفاده از روش‌های استخراج اطلاعات و پردازش زبان طبیعی مدلسازی شد‌. سپس شبکۀ روابط بین این نهادها ساخته شد و با استفاده از شاخص‌های مختلف شبکه، خصوصیات و مشخصات شبکه تحلیل شد. همچنین از شاخص‌های مرکزیت استفاده شد تا ویژگی‌های سطح خرد شبکه را اندازه‌گیری کنند. در انتها، رژیم حکمرانی آلودگی هوا بر اساس قانون هوای پاک با استفاده از شاخص‌های تراکم و تمرکز شبکه بررسی شد. نتایج نشان داد که شاخص تراکم شبکه با میزان 8 درصد، همکاری و هماهنگی و انسجام سازمانی شبکۀ بسیار کمی را برآورد کرده است. شاخص تمرکز ورودی شبکه با 22/57 درصد نیز نشان‌دهندۀ تمرکز زیاد قدرت در اختیار یک سازمان بوده است. بر این اساس، نظام حکمرانی آلودگی هوا در ایران متمرکز ناهماهنگ است و همکاری و هماهنگی ضعیفی در شبکۀ روابط کنشگران وجود دارد. اقدامات قانون هوای پاک بدون همکاری دیگران اجرا نشده است و نظام حکمرانی آلودگی هوا کارامد نیست. برای بهبود این نظام، به تدابیر متعددی از جمله بهبود نظارت، ارتقای همکاری و تقسیم منابع، آگاهی‌بخشی عمومی و تأمین منابع نیاز است. همچنین همۀ نهادها و جامعه باید در کاهش آلودگی هوا همکاری کنند تا بهبود چشمگیری در کیفیت هوا و حفاظت از محیط زیست ایجاد شود.

کلیدواژه‌ها