تأثیر تطبیق‌پذیری مرز حوزه آبخیز با مرزهای اداری در مدیریت بهینۀ منابع آب (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز کارون بزرگ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

محدودۀ اثر چرخۀ آب بزرگ‌مقیاس است و منابع آب مطابق با وضعیت فیزیوگرافی حوزه آبخیز در طبیعت گردش می‌کنند و در یک مرزبندی اداری و مبتنی بر فرض‌های انسان‌ساز محدود نمی‌شوند. از این‌رو منابع آب باید در مقیاس حوزه آبخیز و تحت حاکمیت اقلیمی مدیریت شوند. اما در بیشتر مناطقی که جوامع انسانی ساکن هستند مبتنی بر مرزبندی‌های سیاسی و انسان‌ساز، به اشتباه قلمرو منابع آب را نیز در همان محدودۀ مرزهای سیاسی در نظر می‌گیرند که موجب قطع زنجیره‌ای از روابط اکوسیستمی و تشدید پیچیدگی در مدیریت منابع آب می‌شود. این مسئله ریشۀ تاریخی دارد و ناشی از محدودیت فناوری در عصر گذشته و زمان شکل‌گیری مرزهای اداری است. اما در عصر کنونی با توجه به پیشرفت فناوری و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نیز افزایش دانش بشر دربارۀ پیچیدگی ذاتی سامانۀ آب این امکان فراهم شده است که با تولید و ارائۀ نقشه‌های جدید، مرزهای سیاسی را با مرزهای حوزه آبخیز تطبیق داد. پیشینۀ پژوهش نشان می‌دهد در کشورهایی که مرزهای سیاسی و مرزهای حوزه آبخیز تطابق بیشتری با هم دارند، منابع آبی و دیگر کالاهای محیط‌زیستی به‌نحو بهتری محافظت شده‌اند. از این‌رو در مقالۀ کنونی با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و برخی دیگر از مفاهیم تحلیل سیستم‌های پویا این مسئله در خصوص حوزه آبخیز کارون بزرگ، به‌عنوان چالش‌برانگیزترین حوزه آبخیز کشور واکاوی شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تطبیق مرزهای سیاسی با مرزهای حوزه آبخیز گامی ضروری برای توسعۀ پایدار و تخصیص عادلانۀ آب در این حوضه است.

کلیدواژه‌ها

حکمرانی منابع طبیعی
دوره 1، شماره 2
شهریور 1403
صفحه 101-113

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار