ارائۀ مدل مفهومی تاب‌آوری نظام‌های اجتماعی- اکولوژیک ایل قشقایی در شهرستان آباده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

2 گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران.

3 گروه سیاست‌گذاری منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران.

چکیده

تاب‌آوری نظام‌های اجتماعی- اکولوژیک ایل قشقایی در آباده، به حفظ پایداری و انعطاف‌پذیری این جوامع بومی در برابر تغییرات محیطی و اجتماعی کمک می‌کند. پژوهش حاضر به بررسی تاب‌آوری نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک ایل قشقایی در شهرستان آباده می‌پردازد و با استفاده از روش کیفی و نظریۀ داده‌بنیاد، مدلی مفهومی برای درک بهتر این تاب‌آوری ارائه می‌دهد. این تحقیق با مصاحبه‌های عمیق با خبرگان و صاحب‌نظران به روش گلوله برفی انجام گرفت و پس از 15 مصاحبه به اشباع داده‌ها رسید. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عوامل علّی، تأمین منابع لازم از طریق مشارکت و همبستگی اجتماعی، خدمات و حمایت‌ها و مدیریت منابع طبیعی است. عوامل محیطی یا زمینه‌ای نیز شامل زیرساخت‌ها و منابع، انطباق و سازگاری، همکاری و ارتقای آگاهی، قوانین و مقررات اضطراری و مدیریت سلامت و حفاظت از محیط زیست است. عوامل مداخله‌گر نیز شامل آسیب‌پذیری و تغییرات اجتماعی، تغییرات اقتصادی و منابع، تغییرات محیطی و مخاطرات طبیعی، سیاستگذاری و مدیریت منابع و مهاجرت و جابه‌جایی است. راهبردهای مؤثر برای افزایش تاب‌آوری نیز شامل حمایت و توسعۀ بازار، توانمندسازی و همبستگی جامعه، آموزش مدیریت مخاطرات طبیعی، برنامه‌ریزی و مدیریت منابع، توسعۀ پایدار و جامع و کنترل و پایش است. در نهایت، پیامدهای این راهبردها شامل تاب‌آوری و سازگاری، پایداری و مدیریت منابع و ارتقای کیفیت زندگی است. این نتایج نشان می‌دهد که تاب‌آوری نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک به توانایی آنها در مواجهه با تغییرات اقلیمی و اجتماعی بستگی دارد. همچنین، راهبردهای مؤثری برای مدیریت پایدار منابع طبیعی و بهبود کیفیت زندگی جوامع عشایری شناسایی شده است.

کلیدواژه‌ها